Pangungusap na walang paksa

Narito ang mga pangungusap na walang paksa 1. Pangungusap na pasasalamat - nangangahulugang may pangyayaring ginawa na at kailangan lamang pasalamatan. Halimbawa: a. Salamat.(po) b. Maraming salamat.(po) 2. Pangungusap na patawag - tinatawag sa pangalan ang isang tao at nauunawaan naman ng tinatawag na siya'y hinahanap Halimbawa: a. Allan! b. Korina! 3. Pangungusap na pangkalikasan - nauukol ito sa mga pangyayaring may kinalaman sa kalikasan Halimbawa: a. Umuulan na. b. Lumilindol. 4.Pangungusap na pagbati - nangangahuluganng kaharap naang taong binabati Halimbawa: a. Magandang Araw. b. Maligayang pagbati sa iyo. 5. Pangungusap na pagpaalam - nangangahulugang dati nang kausap ang pinagpaalaman ng aalis Halimbawa: a. Paalam na.(po) b. Hanggang sa muli.(po) 6. Pangungusap na pamanahon - nagsasaad ng panahon. Halimbawa: a. Pasko na! b. Bertdey mo na. 7. Pangungusap na panagot sa tanong - sumasagot ito sa tanong Halimbawa: a. Oo. b. Hindi. c. Baka. 8. Pangungusap na muling pagtatanong - nangangahulugang may nauna nang pahayag na hindi lamang ganoong narinig o naunawaan kaya ipinapauulit. Halimbawa: a. Saan? b. Ano? c. Ha? 9. Pangungusap na pautos - nangangahulugang kaharap na ng nag-uutos ang inuutusan. Halimbawa: a. Lakad na. b. Sulong! c. Halika. 10. Pangungusap na pakiusap - pangungusap na ginagamitan ng paki at maki. Halimbawa: a. Pakidala nito. b. Makikiraan.(po) 11. Pangungusap na pasukdol - pangungusap na ginagamitan ng mga katagang kay at napaka. Halimbawa: a. Kaybuti mo! b. Napakatamis nito! 12. Pangungusap na padamdam - nagsasaad ng nadarama Halimbawa: a. Aray! b. Ay! 13. Pangungusap na eksistensyal - gumagamit ito ng mga katagang may mayroon at wala. Halimbawa: a. May pasok ngayon. b. Walang tao riyan.

Tayutay

Ang tayutay ay salita o isang pahayag na ginamiy upang bigyang-diin ang isang kaisipan o damdamin. Sinasadya ng pagpapahayag na gumamit ng talinghaga o di karaniwang salita o paraan ng pagpapahayag upang bigyang diin ang kaniyang saloobin. 1. Simili o Pagtutulad - di tiyak na paghahambing ng dalawang magkaibang bagay. Ginagamitan ito ng mga salitang: tulad ng, paris ng, kawangis ng, tila, sing-, sim-, magkasing-, magkasim-, at iba pa. Ito ay tinatawag naSimile sa Ingles. Halimbawa: 1. Tila yelo sa lamig ang kamay na nenenerbyos na mang-aawit. 2. Si Menandro'y lobong nagugutom ang kahalintulad. 3. Ang kanyang kagandahan ay mistulang bituing nagninigning. 4. Ang mga tumakas ay ikinulong na parang mga sardines sa piitan. 5. Si maria na animo'y bagong pitas na rosas ay hindi napa-ibig ng mayamang dayuhan. 6. Gaya ng maamong tupa si Jun kapag nakagalitan. 2. Metapora o Pagwawangis - tiyak na paghahambing ngunit hindi na ginagamitan ng pangatnig.Nagpapahayag ito ng paghahambing na nakalapat sa mga pangalan, gawain, tawag o katangian ng bagay na inihahambing. Ito ay tinatawag na METAPHOR sa Ingles. Halimbawa: 1. Siya'y langit na di kayang abutin nino man. 2. Ang kanyang mga kamay ay yelong dumampi sa aking pisngi. 3. Matigas na bakal ang kamao ng boksingero. 4. Ikaw na bulaklak niring dilidili. 5. Ahas siya sa grupong iyan. 3. Personipikasyon o Pagsasatao - Ginagamit ito upang bigyang-buhay, pagtaglayin ng mga katangiang pantao - talino, gawi, kilos ang mga bagay na walang buhay sa pamamagitan ng mga pananalitang nagsasaad ng kilos tulad ng pandiwa, pandiwari, at pangngalang-diwa. 'PERSONIFICATION' sa Ingles. Halimbawa: 1. Hinalikan ako ng malamig na hangin. 2. Ang mga bituin sa langit ay kumikindat sa atin. 3. Nahiya ang buwan at nagkanlong sa ulap. 4. Sumasayaw ang mga dahon sa pag-ihip ng hangin. 5. Nagtago ang buwan sa likod ng ulap. 4. Apostrope o Pagtawag - isang panawagan o pakiusap sa isang bagay na tila ito ay isang tao. Halimbawa: 1. O tukso! Layuan mo ako! 2. Kamatayan nasaan ka na? wakasan mo na ang aking kapighatian. 3. Araw, sumikat ka na at tuyuin ang luhang dala ng kapighatian. 4. Ulan, ulan kami'y lubayan na. 5. Oh, birheng kaibig-ibig ina naming nasa langit, Liwanagin yaring isip, nang sa layon di malihis. 6. Pagmamalabis o Hayperbole - Ito ay lagpalagpasang pagpapasidhi ng kalabisan o kakulangan ng isang tao, bagay, pangyayari, kaisipan, damdamin at iba pang katangian, kalagayan o katayuan. Halimbawa: 1. Namuti ang kaniyang buhok kakahintay sayo. 2. Abot langit ng pagmamahal niya sa aking kaibigan. 3. BUmabaha ng dugo sa lansangan. 4. Umuulan ng dolyar kina Pilar nang dumating si Seman. 7. Panghihimig o Onomatopeya - ito ang paggamit ng mga salitang kung ano ang tunog ay siyang kahulugan.ONOMATOPOEIA sa Ingles Halimbawa: 1. Ang lagaslas nitong batis, alatiit nitong kawayan, halumigmig nitong hangin, ay bulong ng kalikasan. 2. Himutok na umaalingawngaw sa buong gubat. 3. Humalinghing siya sa sakit ng hagupit na tinanggap. 9. Pagpapalit-saklaw o Senekdoke - isang bagay, konsepto kaisipan, isang bahagi ng kabuuan ang binabanggit. Halimbawa: 1. Isinambulat ang order sa dibdib ng taksil. 2. Isang Rizal ang nagbuwis ng buhay alang-alang sa Inang Bayan. 3. Walang bibig ang umasa kay Romeo. 4. Hingin mo ang kaniyang kamay. 10. Paglilipat-wika o Transferred Epithet- tulad ng pagbibigay-katauhan na pinasasabagay ang mga katangiang pantao, na ginagamit ang pang-uri. Halimbawa: 1. Patay tayo dun. 11. Tanong Retorikal - hindi ito naghihintay ng kasagutan at hindi rin nagpapahayag ng pag-aalinlangan. Hal. May magulang bang nagtakwil sa kanyang anak? 12. Pag-uyam - mga pananalitang nangungutya sa tao o bagay sa pamamagitan ng mga salitang kapag kukunin sa tiyakan ay tila kapuri-puring mga pananalita ngunit sa tunay na kahulugan ay may bahid na pang-uyam. Hal. Ubod siya ng gara kung lumalabas! Napakagulo naman ng bahay. 13. Talinghaga (Allegory) - isa itong salaysay ng mga kinathang pangyayari na ang hangarin ay magbigay-kahulugan sa nga mahahalagang katunayan. Ang talinghaga ay "salaysay" at kauri nito ang tinatawag na parabula (na ang karamihan ay galling kay Kristo). Isa ittong kinathang salaysay na may mga pangyayaring maaaring nangyari sa katutubong buhay ng tao, ngunit kinatha upang maglarawan ng isang aral hinggil sa kalinisan ng pamumuhay at mabuting pakikipagkapwa. Hal. "Ang Mabuting Samaritano" "Ang Alibughang Anak" ________________________________________ Ang tayutay ay isang sinadyang paglayo sa karaniwang paggamit ng mga salita upang madaling maunawaan, mabisa at kaakit-akit ang pagpapahayag. Nakadaragdag ito sa kalinawan, kapamagitan at kagandahan ng isang katha, pasalita man o pasulat. Ilang Uri ng Tayutay 1. Pagtutulad (simile) - isang payak at lantad na paghahambing at karaniwang ginagamitan ng mga salita't pariralang: katulad ng, tulad ng, para ng, anaki'y, kawangis ng, gaya ng, kasing-, sing-, ga-, atbp. Hal. Para ng halamang lumaki sa tubig, Dahon ay nalalanta munting di madilig -Francisco Baltazar, Florante at Laura 2. Paghahalintulad (Analohiya) - isang uring tambalan ng pagtutulad. Ipinahahayag ng paghahalintulad ang pagkamagkatulad ng isang kaugnayan sa ibang kaugnayan. Hal. Ang tingin ng bubuyog sa bulaklak ay katulad ng damdamin ng binata sa dalaga. 3. Pagwawangis (Metapora) - isang tuwirang paghahambing na di gumagamit ng mga salitang katulad ng at iba pa, ngunit nagpapahayag ng hambingan sa pamamagitan ng paglalapat ng pangalan, tawag, katangian, o gawain ng isang bagay na inihahambing. Hal. Ang awa ng Panginoon ay aking kuta laban sa mga dalita ng buhay. 4. Pagtatao (Personipikasyon) - tinatawag din itong pagbibigay katauhan at personipikasyon. Pahayag ito na ang mga katangian, gawi at talinong sadyang angkin lamang ng tao ay isinasalin sa mga karaniwang bagay. Nagagawa ang pagsasalin sa paggamit ng pandiwa o pangngalan. Hal. Lumuha ang langit nang pumanaw si Ninoy Aquino. 5. Pamamalabis (Eksaherasyon) - isang pagpapahayag na lampas sa mahinahong larawan ng katotohanan sa hangaring magbigay-diin sa katotohanang pinagmamalabisan. Hal. Bumaha ang dugo sa awayan ng mga magsasaka. 6. Pagpapalit-tawag (Metonymy) - isang pansamantalang pagpapalit ng mga pangalan ng mga bagay na magkakaugnay. Hal. Ang anhel sa kanilang tahanan ay isang malusog na sanggol. 7. Pagpapalit-saklaw (Synecdoche) - pagbanggit sa bahagi bilang katapay ng kabuuan, o ng kabuuan bilang katapat ng bahagi. Hal. Ang panahong ito (Mayo) ay mabulaklak. 8. Panawagan (Apostrophe) - ginagawa rito ang pakikipag-usap sa karaniwang bagay na para bang nakikipag-usap sa isang buhay na tao o isang taong parang naroon at kaharap gayong wala naman. Hal. Diyos ko, iligtas po ninyo ang aming bayan sa masamang elemento. 9. Tanong Retorikal - hindi ito naghihintay ng kasagutan at hindi rin nagpapahayag ng pag-aalinlangan. Hal. May magulang bang nagtakwil sa kanyang anak? 10. Pag-uyam - mga pananalitang nangungutya sa tao o bagay sa pamamagitan ng mga salitang kapag kukunin sa tiyakan ay tila kapuri-puring mga pananalita ngunit sa tunay na kahulugan ay may bahid na pang-uyam. Hal. Ubod siya ng gara kung lumalabas! Napakagulo naman ng bahay. 11. Talinghaga (Allegory) - isa itong salaysay ng mga kinathang pangyayari na ang hangarin ay magbigay-kahulugan sa nga mahahalagang katunayan. Ang talinghaga ay "salaysay" at kauri nito ang tinatawag na parabula (na ang karamihan ay galling kay Kristo). Isa ittong kinathang salaysay na may mga pangyayaring maaaring nangyari sa katutubong buhay ng tao, ngunit kinatha upang maglarawan ng isang aral hinggil sa kalinisan ng pamumuhay at mabuting pakikipagkapwa. Hal. "Ang Mabuting Samaritano" "Ang Alibughang Anak" ________________________________________ TAYUTAY - ang tayutay ay salita o isang pahayag na ginagamit upang bigyan diin ang isang kaisipan o damdamin.Sinasadya ng pagpapahayag upang bigyan diin ang kanyang saloobin...", MGA URI NG TAYUTAY 1. SIMILI o Pagtutulad - Di tiyak na paghahambing ng dalawang magkaibang bagay.Ginagamitan ito ng mga salitang:tulad,paris ng,kawangis ng,sing-,sim-,magkasing- at iba pa. =halimbawa= 1.sasakyang parang ipu-ipo sa bilis 2.babaeng parang pagong sa bagal 3.lalakeng tila hari kung mag-utos 4.batang mukhang higante sa laki 5.aleng parang reyna kung mag-kumpas 2. METAPORA o pagwawangis - tiyak na paghahambing hindi na ginagamitan ng pangatnig.Nagpapahayag ito ng paghahabing na nakalapat sa mga pangalan,gawain,tawag o katangian ng bagay na inihahambing. =halimbawa= 1.ipu-ipong sasakyan 2.babaeng pagong 3.batang higante 4.perlas na ngipin 5.ting-ting n balerina 6.palasyong bahay 7.kutis porselana 8.paraisong lugar 3. PERSONIPIKASYON o pagtatao - Ginagamit i2 upang bigyang-buhay,pagtaglayin ng mga katangiang pantaong-tilino,gawi,kilos ang mga bagay na walang buhay sa pamamagitan ng mga pananalitang nagsasaad ng kilos tulad ng pandiwa at pangngalang-diwa. =halimbawa= 1.tik-tak ng orasan ay nag hahabulan 2.masayang umihip ang hanging amihan 3.hayu't nagagalit ang araw sa silanga 4.ang nagtatampong aso,tingnan mo't malungkot 5.batong nagkalat sa mga lansangan ay mgasasaktan kung tinatapakan ________________________________________ Mga Uri ng Tayutay • Simili o Pagtutulad - di tiyak na paghahambing ng dalawang magkaibang bagay. Ginagamitan ito ng mga salitang: tulad ng, paris ng, kawangis ng, tila, sing-, sim-, magkasing-, magkasim-, at iba pa. Ito ay tinatawag na Simile sa Ingles. • Metapora o Pagwawangis - tiyak na paghahambing ngunit hindi na ginagamitan ng pangatnig.Nagpapahayag ito ng paghahambing na nakalapat sa mga pangalan, gawain, tawag o katangian ng bagay na inihahambing. Ito ay tinatawag na METAPHOR sa Ingles. • Personipikasyon o Pagtatao - Ginagamit ito upang bigyang-buhay, pagtaglayin ng mga katangiang pantao - talino, gawi, kilos ang mga bagay na walang buhay sa pamamagitan ng mga pananalitang nagsasaad ng kilos tulad ng pandiwa, pandiwari, at pangngalang-diwa. 'PERSONIFICATION' sa Ingles. • Apostrope o Pagtawag - isang panawagan o pakiusap sa isang bagay na tila ito ay isang tao. • Pag-uulit • ** Aliterasyon - Ang unang titik o unang pantig ay pare-pareho. o Anapora - Pag-uulit ng isang salitang nasa unahan ng isang pahayag o ng isang sugnay. o Anadiplosis - Paggamit ng salita sa unahan at sa hulihan ng pahayag o sugnay. o Epipora - Pag-uulit naman ito ng isang salita sa hulihan ng sunud-sunod na taludtod. o Empanodos o Pabalik na Pag-uulit - Pag-uulit nang pagbaliktad ng mga pahayag. o Katapora - Paggamit ng isang salita na kadalasang panghalip na tumutukoy sa isang salita o parirala na binanggit sa hulihan. • Pagmamalabis o Hayperbole - Ito ay lagpalagpasang pagpapasidhi ng kalabisan o kakulangan ng isang tao, bagay, pangyayari, kaisipan, damdamin at iba pang katangian, kalagayan o katayuan. • Panghihimig o Onomatopeya - ito ang paggamit ng mga salitang kung ano ang tunog ay siyang kahulugan. ONOMATOPOEIA sa Ingles. • Pag-uyam - Isang uri ng ironya na ipinapahiwatig ang nais iparating sa huli. Madalas itong nakakasakit ng damdamin. • Senekdoke o Pagpapalit-saklaw - isang bagay, konsepto kaisipan, isang bahagi ng kabuuan ang binabanggit. • Paglilipat-wika - tulad ng pagbibigay-katauhan na pinasasabagay ang mga katangiang pantao, na ginagamit ang pang-uri. • Balintuna - isang uri ng ironya na hindi ipinapahiwatig ang nais sabihin sa huli. • Pasukdol - pataas na paghahanay ng mga salita o kaisipan ayon sa kahalagahan nito mula sa pinakamababa patungo sa pinakamataas na antas. • Pagtanggi o Litotes - gumagamit ng katagang "hindi" na nagbabadya ng pagsalungat o di-pagsang-ayon. Ito'y may himig na pagkukunwari, isang kabaligtaran ng ibig sabihin.

Blangko Berso

Berso Blangko ito ay isang uri ng tula na may sukat na labindalawa ngunit walang tugmaan ang mga taludturan Berso Blangko Unti-unting hinihipan ng plawta ang kalyadong puso Hayagang iniuukit ang melodiyang nauulinigan Isinisilid sa basyo ng tinta ang luhang nakikita Ang bawat kulay, ang bawat himno, ang bawat indayog ay ako. Itinangay ng maragasang linya ang siphayo Itinutuwid nito ang baluktot na paningin Ang larawang namasdan ang nagtilip sa basag na bukas Ang bawat linya, ang bawat kurba, ang bawat alon ay ako. Isang daluyong ng kulay ang umakay sa liwanag Nabanaagan ng hapung-hapong mga mata ang pagsilay ng kahapon Sumilay ang rikit ng bukas sa mapusyaw na araw Ang bawat kulay, ang bawat pagpinta, ang bawat rikit ay ako. Naulinigan ng murang katawan ang himig ng paglaya Inililipad ng bawat nota ang tulo ng luhang itinatago Itinaboyng awit ang isang delubyong nanuot sa isp Ang bawat nota, ang bawat awit, ang bawat melodiya ay ako. Sa pagsaliw ng isip sa titik, lumabas ang ikinukubling bugso Iwinaksi nito ang litanya ng matinding pagdurusa Sa patuloy na paghahabi ng talumpati, nmaglaho ang apoy Ang bawat titik, ang bawat parirala, ang bawat pangungusap ay ako. Sa saliw ng gitara, lumukso ang aking mga selula Nadama ng buong katawan ang indayog ng paglaya Isinuko ang buong kalamnan sa sumpa ng tugtugin Ang bawat indayog, ang bawat indak, ang bawat imbay ay ako. Ako ang bawat obrang lulunas sa pagdarahop Ako ang bawat inadak at musika na kikitil sa siphayo Ako ang pariralang kukumpleto sa naghihintay na tala Ako ang berso ng paglipad na hihilom sa sugat sa paglaban. ALAALA ng mga NAIWAN ni Jose Lacaba Si Bantay na asong hari na ng tapang Tigasin, ang maton ng sangkaasuhan, Ngayon ay narito sa aming bakuran, Hindi gumagalaw, matigas na't patay. Marami ang galit kay Bantay, alam ko. Una na'y ang kanyang mga kapwa-asong Sa away ay lagging sugatan at talo. Pero marami ring galit na tao - Mga kinahulan, tinakot, hinabol, Mga nasaksakan ng ilang iniksiyon. Ako man, madalas, galit sa asong iyan - Ang tigas ng ulo, di mapagsabihan. Ang tingin ko ngayon sa ayos ng bangkay, matapang na lason yata ang pumatay - walang dugo't sugat; wala kahit latay. Pataksil pinawi ang tapang ni Bantay. Sapagkat si Bantay, aso naman namin, Sa aming looban ko siya inilibing. Pero para sa kanya'y walang dalangin, Ni walang hagulgol na handog ang hangin. PAGSUSURI Malawakang Pagtanaw May kasabihan tayo sa wikang Ingles na "A dog is a man's best friend". Ang mga aso ay madaling turuan, malambing at masunurin kumpara sa mga pusa at higit sa lahat, pinagtatanggol nila ang kanilang mga amo sa sinumang umatake o umaway dito. Gaya ni Saver na natampok sa balita nang maraming beses dahil sa marami niyang kakayahan na hindi karaniwan sa ibang aso. Marami na ring pelikula tulad ng "Lassie" at "Homeward Bound" kung saan ang bidang karakter ay mga aso. Kaya naman marami sa atin ang gustong magkaroon ng kaibigang aso na magbabantay sa atin. Ngunit paano kung ang asong inaasahan mong magbabantay at magtatanggol sa iyo ay siya pang magdudulot ng perwisyo sa buhay mo? Kaya mo bang lumuha sa oras na siya'y mamatay? O paiiralin mo pa rin ang iyong galit sa kanya? Gaano mo kaya kamahal ang iyong alagang aso Ito marahil ang naramdaman ng may-akda na si Jose Lacaba nang isulat niya ang kanyang tulang "Alaala ng mga Naiwan". Ang tulang ito ay tungkol sa pagkamatay ng asong si Bantay na siyang pinakasiga sa lahat ng aso sa kanilang lugar. Dahil dito galit sa kanya ang mga kapwa niya aso. Pati mga tao ay galit sa kanya sapagkat siya'y nananahol, nananakot, at nanghahabol. Marami na rin siyang nakagat na tao kaya naman pati amo niya ay galit na sa kanya. Kaya noong siya'y namatay, inilibing lang siya sa bakuran ng kanyang amo ngunit walang inalay na dalangin ni pumatak na luha para sa kanya. Pagtatalakay Ang tulang ito ay isang elihiya o dalitlumbay at nauuri na tulang pandamdamin o liriko. Ito ay nagpapahayag ng damdamin at saloobin ng persona sa tula tungkol sa pagkamatay ng kanyang asong si Bantay. Ito ay isang blanko bersong tula na may sukat na lalabindalawahin ngunit walang tugmaan ang mga taludturan. Galit ang damdaming ipinahahayag ng persona sa tula. Hinanakit dahil sa perwisyong nagawa ng asong si Bantay noong siya ay buhay pa. Ngunit ito ay nagpapahayag din ng pagkaawa sapagkat inilibing pa rin si Bantay sa bakuran ng kanyang amo kahit hindi siya naging mabait at masunurin. Gumamit ng guni-guning naglalarawan ang makata upang pukawin ang imahinasyon ng mambabasa. Inilarawan niya nang mabuti ang ayos ng bangkay ni Bantay upang maisip ng mga mambabasa ang biswal na imahe na nais ipakita ng may-akda. Ang guni-guning naglalarawan ay nakapaloob sa una at pang-apat na saknong. Hindi pormal ang ginamit na pananalita sa tula. Gumamit ito ng mga salitang kanto tulad ng maton at latay. Gumamit din ng mga tayutay sa tula tulad ng "wala kahit latay", "ni walang hagulgol na handog ang hangin" na isang halimbawa ng pagmamalabis at pagtatao. Ang tulang ito ay nagpapahayag ng saloobin ng amo sa kanyang aso na maaari rin namang iimplika sa saloobin ng tao sa kapwa niya tao. May kasabihan tayo sa wikang ingles na "forgive and forget" o magpatawad at kalimutan na ang naging away o hindi pagkakaunawaan. Madali itong sabihin ngunit mahirap gawin. Madalas nating marinig sa mga kakilala natin ang linyang ito "papatawarin ko siya pero mahirap kalimutan ang nagawa niya". Marami nang magkaibigan ang nag-away at nagkabati ngunit hindi pa rin nabalik sa dati nilang pagsasamahan. Ito ay dahil halos natural na sa tao ang magtanim ng sama ng loob. Marahil ito ang malalim na pagpapakahulugan ng tula. Na ang mga tao, magpatawad man, hindi pa rin nakalilimot sa nagawang kasalanan sa kanila kaya nabubuo ang galit at hinanakit sa kapwa tao. Napakasakit din isipin na kahit patay na ang nakagawa ng kasalanan ay hindi pa rin makayang magpatawad ng lubusan. DALOY Sa kabila ng lahat, Nagpatuloy pa rin ang lakad Hinayaang dumampi ang init ng araw Hinayaang mapagod ang binti Hinayaang magunahan ang mga paa Hindi kasalanan ang pagiisa Banal lang ang naniniwala Baliw lang ang gumagawa Sa dulo’y mapapawi din ang uhaw Dahil tulad mo hindi tumitigil ang daloy ng tubig

Kaligirang pangkasaysayan ng tula sa iba’t ibang panahon

View more PowerPoint from anakniapat

Kailanan ng Pang-uri

Kailanan ng Pang-uri

a.      Isahan

Karaniwang payak ang pang-uri at nagpapakilala sa tulong

ng pamilang ng isa, mga panghalip na isahan at ng panandang

ang at si.

Halimbawa:

Isang masipag na magwawalis si Mang Tasyo.

b.      Dalawahan

Nakikilala ito sa pang-uring pamilang na dalawa: sa paggamit

ng unlaping magsing-, magka-, magkasing-, at ng iba pang

unlaping

kapwa, kambal, at iba pa.

Halimbawa:

Kapwa masipag ang mag-asawang Tomas at Nena.

c.       Maramihan

Ginagamitan ito ng panandang pangmaramihan tulad ng:

mga; ng pang-uring pamilang na maramihan tulad ng tatlo,

sampu, sandaan at iba pa; at ng pang-uring inuulit ang unang

pantig ng salitang ugat tulad ng magaganda, ang yayaman, at

iba pa.

Halimbawa:

Himbing na himbing pa ang mga taga-baryo.

Ang dami-dami ng kalat sa labas ng bakuran ni Aling Iska.

Pang-uring Pamilang

Pang-uring Pamilang

Ang mga pang-uring pamilang ay ang mga sumusunod:

1. Patakaran - ito ay ang karaniwang paraan ng pagbilang.
Halimbawa:
Sampung mag-aaral ang tumanggap ng paghanga.
Sanlibong punongkahoy ang itinanim ng mga magsasaka.

2. Panunuran nagsasaad ng ayos o pagkakasunud-sunod ng mga tao o bagay.
Halimbawa:
Siya ay ikalawang humingi ng tulong.
Ako ay ikalima sa hanay.

3. Patakda - ito ay nagsasaad ng tiyak o hustong bilang.
Halimbawa:
Sasampung piso ang natira sa pera niya.
Si Teresa ay nag-iisang anak.

4. Pahalaga - ito ay tumuturing sa halaga ng isang bagay.
Halimbawa:
Tiglilimampiso ang bili ko sa mga aklat na ito.
Mamera ngayon ang halaga ng mga bayabas.

5. Pamahagi - nagsasaad ng pagbabahagi ng isang kabuuan.
Halimbawa:
Kalahatiang ibinigay ko sa kanyang buwanang sahud.
Kunin mo ang ikatlo ng pizza.

6. Palansak - nagsasaad ng maramihan o minsanang bagay.
Halimbawa:
Daang-libong piso ang pinuhunan ko sa kalakal.
Ang sasakyang ito ay may upuang pandalawahan.

Ponema

Ponema

Ponema -  ang pinakamaliit na unit ng  makabuluhang tunog.

                0Ang pag-aaral ng ponema ay binubuo ng segmental at

                   suprasegmental.

            Segmental = ay ang tunay na tunog at ang bawat tunog ay

                                   kinakatawanan ng isang titik sa ating alpabeto.

            Suprasegmental = ay ang pag-aaral ng ng diin (Stress), tono

                                           (tune), haba (lengthening) at hinto

                                           (Juncture).

Sa pakikipagtalastasan, matutukoy natin ang kahulugan, layunin o intensyon ng pahayag o ng nagsasalita sa pamamagitan ng mga ponemang suprasegmental o ng mga haba, diin, tono at hintosa pagbibigkas at pagsasalita.

1.       Haba

* ito ay ang pagbigkas nang mahaba sa patinig (a, e, i, o, u ) ng bawat

    pantig.

* maaaring gumamit ng simbolong tuldok (. ) para sa pagkilala sa haba.

* mga halimbawa ng  salita:

                                          bu.kas = nangangahulugang susunod na araw

                                          bukas = hindi sarado

2.       Diin

*tumutukoy ito sa lakas ng pagbigkas s isangpantig ng salitng 

   binibigkas.

*maaring gamitin sa pagkilala ng pantig na may diin ang malaking titik.

*Mga halimbawa ng salita:

                                          BU:hay = kapalaran ng tao

                                          bu:HAY = humihinga pa

                                          LA:mang = natatangi

                                          la:MANG = nakahihigit; nangunguna

3.       Tono

* nagpalilinaw ng mensahe o intensyong nais ipabatid sa kausap

* Tulad ng pag-awit, sa pagsasalita ay may mababa, katamtaman at

    mataas na tono.

* maaaring gamitin ang blg. 1 sa mababa, blg. 2 sa katamtaman at blg.

    3  sa mataas.

* halimbawa ng salita:

                              Kahapon = 213, pag-aalinlangan

                              Kahapon = 231, pagpapatibay

                              talaga = 213, pag-aalinlangan

                              talaga = 231, pagpapatibay                                

4.       Hinto

*ito ay ang saglit na pagtigil sa pagsasalita upang higit na maging

   malinaw ang mensahe.

*maaring gumamit ng simbolo kuwit( , ), dalawang guhit na pahilis ( // )

   o gitling ( - )

* mga halimbawa ng salita:

                                          Hindi, siya ang kababata ko.

                                          Hindi siya ang kababata ko.

Elemento ng Tula

Mga Elemento ng Tula 

A. Tugma 
- nagpapaganda sa diwa ng tula ang alin mang paraan ng pagtutugma 


1. Mga salitang nagtatapos sa b, k, d, g, p, t, s ay nagtutugma ang dulumpatig 

2. Mga nagtatapos sa l, m, n, ng, w, r, y 

B. Sukat 
- tumutukoy sa bilang ng pantig sa bawat taludtod 

C. Paksa 
- maraming maaaring maging paksa ang isang tula 

D. Tayutay 
- paggamit ng pagwawangis (simile) pagtutulad (metaphor) pagtatao (personification) ay ilang paraan upang ilantad ang talinghaga sa tula 

E. Tono/Indayog 
- dapat isaalang-alang ang diwa ng tula 

F. Persona 
- tinutukoy nito ang nagsasalita sa tula 
- una, ikalawa o ikatlong panauhan 

G. Kariktan ng tula 
- nagbibigay ng pangkalahatang impresyon sa bumabasa

Mga Uri ng Tula

TULA

Ang Tula ay isang anyo ng panitikan na nagpapahayag ng damdamin ng isang tao. Ito ay binubuo ng mga saknong at ang mga saknong ay binubuo ng mga taludtud.

Ito ay may sukat at tugma o malaya man ay nararapat magtaglay ng magandang diwa at sining ng kariktan.

Mga Uri Ng Tula

Ang Tula ay may apat na uri at bawat isa sa mga uring ito ay may kaniya-kaniyang bahagi.Ang mga uri ng tula ay ang sumusunod.Tulang Liriko o Tulang Damdamin, Tulang Pasalaysay o narrative poetry sa ingles, Tulang Patnigan at Tulang Pantanghalan o Padula.


1. Tulang Liriko o Tulang Damdamin (lyric poetry) 

.Ang Tulang liriko na uri ng mga tula ay hindi nagpapahayag sa isang kuwento na naglalarawan sa karakter at aksyon. Ang makata ay direktang sinasabi sa mambabasa, ang kanyang sariling damdamin, iniisip, at persepsyon.

URI NG TULANG LIRIKO

A.    Awit – Ang awit ay isang uri ng tulang pasalaysay na binubuo ng tig-aapat na taludtod ang bawat saknong, na ang bawat taludtod ay may lalabindalawahing pantig, at ang tradisyonal na dulong tugma ay isahan.Ito ay ang karaniwang awiting ating naririnig.Karaniwan itong may malungkot na paksa - sad love songs kumbaga.

B.     Soneto – Isang tula na karaniwang may 14 linya.Hinggil sa damdamin at kaisipan, may malinaw na kabatiran sa likas na pagkatao.

MAGSAYA TAYO Sonet Na Malagkit Fermin S. Salvador

Alay ko'y soneto na waring kakanin, Gawa sa galapong na may kakanggata, May konting asukal at saka ininin Sa minana-mana pang aserong kawa - Bagaman ang uso ay mga rakenrol, Tinitimpla'y tipa sa gitarang buhay Nilang maiingay, may bajo at tambol, Kumbaga sa fastfood: burger at pitsapay. Alay ko'y soneto, tula at di hip-hop Na katerno'y mga damit na maluwag; Aking talinghaga, kahit ka maghubad Ay sasamahan ka ngunit nakadilat. Kahit pa ang rima sa kalye'y magkalat, Inuyat kong sonet, didikit sa utak.

C.     Oda – Ang oda ay karaniwang isang liriko o tula na nakasulat bilang papuri o dedikado sa isang tao o isang bagay na kinukuha interes ang makata o nagsisilbing isang inspirasyon para sa oda.

Oda para kay Mang Johny

ni bernardumali

Itong larawan mo

waring aklat ng kasaysayan,

gumuhit sa alaala

malinaw sa’king balintataw.

Tila naririnig ko ang mga bomba,

ang eroplanong pandigma ng Hapon na nag-iitsa

ng dinamitang mumuntik ng humuhukay ng

libingan mo.

Waring nakita kitang umiiwas.

Sa iyong pagsasalaysay

nahagip ko ang sugat

na lumuray at muntik ng pumilay sa iyong paa.

Narinig ko ang usal mo sa Maykapal

ang pagpapaubaya sa kanya

ng iyong kaluluwa.

Subalit hindi pa wakas

bagkus ay rekado lamang ng

mala-chopseuy mong buhay.

Sa Taft Avenue,

hindi ko nakikita ang Pan Pacific

ni ang Landbank;

tinatagos ng mga mata,

tinatanaw ang dagat.

Sa iyong masayang kwento

nakikita ko ang mga mongha

sa beaterio;

ang mga mag-aaral ng altasesyodad.

Nalilimot ko ang malagkit na lamyos

bagkus ramdam ko ang masuyong hangin.

Ang busina ng jeep ay napapalitan

ng malalakas na hampas ng along

sumasampa sa aplaya’t sabik sumuson

sa mga kaibigang alon.

Sa sinehan ng Robinson

boudavil ang bumibida sa akin.

Tila ang Clover Theater ay buhay na buhay

waring nakipagkamay ako kay Pilita,

habang iyong ipinakikilala sa akin;

habang inaayos mo ang kanyang buhok.

Malambot at maiinit ang kanyang kamay.

Tama ka. Mabuti siya’t sinsero.

Walang sinabi si Markova,

humahanga ako sa iyong pag-ibig,

humahagikgik sa iyong kapilyuhan.

Kung paanong pinaiikot sa iyong

palad ang mga dayuhang Hapon at Amerikano.

Gayunman, hindi ko maiiwasang maluha

sa miminsang kwento mo patungkol sa iyong anak.

Kabiguan marahil,

narinig ko ang iyong hikbi

isang hapon, sa altar.

Naramdaman ko ang bigat ng

loob mo at pangungulila.

Narinig ko ang iyong sumbong

sa kanya at sa kapatid mo sa Maryland.

Nauunawaan ko ang kahulugan ng

panalangin sa iyong binabatang pagdaramdam.

Paumanhin, Mang Johny

Kung hindi ko natupad ang

bayograpi na iyong pinasusulat sa ingles.

Alam mong mahina ako rito

at walang sapat na oras.

Subalit maniwala ka,

nagbalik ako taong 2002.

Wala ka, maysakit ka raw.

Sa wakas ay nasa piling ng

iyong anak, marahil inaaruga,

Hindi ko nagawang hanapin pa

ang iyong kinaroroonan.

Mas kailangan mong magpalakas.

Nakarating sa akin

ang balita,

sumakabilang buhay ka na raw.

Nanghihinayang ako’t di na muling nagkita

at sa kwentong sana’y narinig o nabasa madla.

Panatag ang loob kong payapa ka na,

hindi ko man nagawang isulat

buhay pa rin ang iyong alaala.

Hindi ko rin tinunton ang iyong hukay

pagkat sapat ng maalala kita sa aking isipan.

Narito ang iyong hantungan

buhay ka rito.

Walang pagtangis,

gaya ng madalas mong salubong

sa aming nangupahan,

nakinig sa iyong mga salaysay,

sa aming alaala

masigla ka…

maligaya.

Buhay na Buhay!

D.    Elehiya – Ito ay tulang may kinalaman sa guniguni tungkol sa kamatayan.

ELEHIYA KAY INAY

Kung ang kamataya’y isang panibagong paglalakbay  aking Inay

Sa iyong pagtawid ala-ala nami’y baunin

Pagmamahal mo, pagkalinga,

mga pagtitiis at pagdurusa

Ngayo’y nakatakas ka na

Habang nakamasid ka sa ‘ming iyong naiwan

sa mga ibong nakasama mo,

sa mga talangka at sigay na  naging laruan mo

sa mga along kahabulan mo

at sa malawak na buhanginang naging palaruan mo

Nawa’y naalala mo ang mga ito sa paglisan mo

Mag-isang ninanamnam ang kalinga ng kalikasan

habang isang ala-ala na lamang ang yakap ng iyong ina

sa oyayi ng hangin, ipinaghele ka,

sapagkat ika’y maagang naulila

Lumaking salat sa pagmamahal sa magulang

Tanging kaibigan naging takbuhan

Inulila pa ng kapatid na turan

animo’y isang sadlak sa dusang nilalang

Pagkat ang isang kaibiga’y lumisan

Tuluyan nang humalik sa lupa

ang sarangolang dinagit ng hangin,

Tanging pumpon ng bulaklak

sa malamig na bato ang tangan mo

Nakaukit na ang pangalan mo

Ang naiwan sa ami’y mga ala-ala mo

Nang isang inang kasabay kong nangarap,

lumipad, kumalinga at sumalo sa aba ko.

Sa bawat ngiti ng mga munting anghel na kinalinga mo

isang munting kaluluwang pinanabikan mo

Konting sulyap lamang sana anak ko

Kahit ako’y malamig ng tila  yelo

Ngunit ito’y ipinagkait mo

Ngayon aking ina sa iyong paglalakbay

Baunin mo ang aming pagmamahal

Ihalik sa hangin aming mga pagmamahal

Ibulong sa Diyos na kami’y bantayan

Yakapin ng pagmamahal kahit sa panaginip lang

Nawa sa iyong pagtawid sa kabilang buhay

masilayan mo ang kaginhawahang

di natikman sa palad ko

E.     Dalit – isang uri ng tula, karaniwang pang relihiyon, partikular na nakasulat para sa layunin ng papuri,

pagsamba o panalangin, at karaniwan ay ipadala sa isang Diyos o sa isang kilalang pigura o

maliwanag na halimbawa. at may kahalong pilosopiya sa buhay.

-Ang dalit ay isang katutubong anyo ng tula na binubuo ng walong pantig kada taludtod, apat na taludtod kada saknong at may isahang tugmaan.

(Talagang nakagigimbal  ang Maguindanao massacre na naganap  noong Nobyembre 23,  2009.  Kalunos-lunos ang sinapit  ng  limampu’t pitong taong walang awang  pinaslang.  Itong abang tula ay alay ko sa kanila at sa kanilang mga pamilya…)

Ang panaghoy ng damdamin

Mga buhay nang kitilin

Parang hayop ang kahambing.

Sila’y makabagong  Cain…

Panginoon, sana’y dinggin

Itong munting panalangin

Katarunga’y aming hiling

Salarin ay panagutin.

2. Tulang Pasalaysay (narrative poetry) – isang tula na may balangkas. Ang tula ay maaaring maikli o mahaba, at ang mga kuwento na may kaugnayan sa maaaring maging simple o kumplikadong pangyayari. Ito ay karaniwang hindi madrama, nagkukuwentong tula gaya ng mga epiko, ballad, idylls at lays.

URI NG TULANG PASALAYSAY

A. Epiko – ay isang mahaba kuwento/tula, kalimitan tungkol sa isang seryosong paksa na naglalaman ng mga

        detalye ng kabayanihan gawa at mga kaganapan ng makabuluhang sa isang kultura o bansa.

HAL. BIAG NI LAM-ANG

B. Awit - Ang sukat ng bawat saknong ay lalabindalawahing pantig

- Mabagal ang pagbigkas o pag-awit nito kaya madamdamin

- Higit itong makatotohanan dahil ang paksa ay malapit sa kasaysayan

-Higit na buhay at masigla ang damdamin nito

HAL.. FLORANTE AT LAURA

C. Korido       -Ang sukat ng bawat linya sa isang saknong ay wawaluhing pantig

- Mabilis ang pag-awit o pagbigkas nito tulad sa mabilis na pagsasalaysay

- Ang paksa ay alamat at pantasya, may kapangyarihang supernatural ang tauhan kung

minsan

- May malalim na damdaming relihiyoso

HALIMBAWA…..IBONG ADARNA

D. PASYON

Ang Pasyon ay isang naratibong tula ng Pilipinas, na nagsasaad ng buhay ni Kristo, mula kapanganakan hanggang sa pagkapako niya sa krus.

Ang unang Pilipinong sumulat at kumanta ng pasyon sa Tagalog ay si Padre Gaspar Aquilino de Belen, isang katutubo ng Rosario, Batangas. 

E. BALADA

c. Karaniwang Tulang Pasalaysay – Ang mga paksa nito ay tungkol sa mga pangyayari sa araw-araw na buhay.

3. Tulang Patnigan (joustic poetry) – Kabilang sa uring ito ang karagatan, duplo at balagtasan.

A. Balagtasan – Tagisan ito ng talino sa pagbigkas ng tula, bilang pngangatwiran sa isang paksang

pagtatalunan. Ito’y sa karangalan ni Francisco “Balagtas” Baltazar.

B. Karagatan – Ito ay isang laro sa tula o isang paligsahan sa pagtula na kabilang sa tinatawag na      “libangang itinatanghal” na ang taglay na pamagat ay nanggaling sa isang alamat ng singsing ng isang dalaga na nahulog sa dagat.

D. Duplo – Ito ay isang laro sa tula o isang paligsahan sa husay sa pagbigkas at pangangatwiran nang patula. Hango ang pangangatwiran sa Bibliya, mga salawikain at mga kasabihan. 

4. Tulang Pantanghalan o Padula – karaniwang itinatanghal sa theatro.Ito ay patulang ibinibigkas na kung minsan ay sinasabayan ng ritmo o melodiya ng isang awitin.Naglalarawan ito ng mga tagpong lubhang madula na maaaring makatulad ng, o dili kaya’y naiiba sa nagaganap sa pang-araw-araw na buhay

A.MORO-MORO

Ang moro-moro ay isang dula noong panahon ng mga kastila. Ito ay pagsasadula ng paglalaban ng mga moro laban sa kristiyano.

B.KOMEDYA

Ang Komedya (Comedy) ay isang termino mapa-pelikula man o entablado. Ito ay ginagamit kung saan ang mga nagsisiganap ay nagsasaad ng kasiyahan o lihitimong pagpapatawa sa bawat salitang mamumutawi sa kanyang bibig.

C. BALAGTASAN

Ang balagtasan ay isang pagtatalo sa pamamagitan ng pagtutula. Inimbento ito noong panahon na ang Pilipinas ay nasa ilalim ng Amerika, base sa mga lumang tradisyon ng makatang pagtatalo gaya ng karagatan, huwego de prenda at duplo. Ang pinagmulan ng pangalan na balagtasan ay ang orihinal na apelyido ni Francisco Baltazar, Balagtas, dahil ginawa ito para sa okasyon ng pagdiwang ng anibersaryo ng kanyang kaarawan.

Ang balagtasan ay hawig sa isang duplo. Ang mga kasali dito ay gumaganap na nasa isang korte na sumisiyasat sa kaso ng isang hari na nawala ang paboritong ibon o singsing. May gumaganap nafiscal o tagausig, isang akusado,at abogado. Ito ay magiging dibate o sinasabing tagisan ng katwiran sa panig ng taga-usig at tagapagtanggol at maaaring paiba-iba ang paksa. Bagamat ito ay lumalabas na dibate sa pamamaraang patula, layunin rin nito na magbigay aliw sa pamamagitan ng paghahalo ng katatawanan, talas ng isip, na may kasamang mga aktor sa isang dula. Ang balagtasan ay ginamit ng mga manunulat upang maipahiwatig ang kanilang palagay sa aspetong politika at mga napapanahong pangyayari at usapan.

D. BATUTIAN

            Ang “batutian” na hinango naman sa pangalan ni “Huseng Batute,” ang alyas ni De Jesus.

Bambu Inglis vs. Wikang Pambansa (Batutian)

Lakambini (kay Huwan):

Namamanaag na sa dakong silangan
Ang kulay ng iyong magandang liwayway;
Bukas, sa pagsikat ng palalong araw,
Isa kang watawat na mamamagayway!

Mula sa Kanluran: dinala ng alon
Sa iyong pasigan ang tapat na layon;
Sa buton ng abo: ikaw ay babangon
Na malayang bayan sa habang panahon.

Paulo:
Huwan,tanggapin mo ang pakikilugod
Ng isang kasama sa tuwa at lungkot,
Binabati kita: ang tapat na loob
Ay madarama mong laging naglilingkod.

Huwan:
Tapat na dibdib ay iyong damahin
At pasasalamat ang tibok na angkin
Ako’y sasaiyong gunita’t panimdim
Habang ang silangan ay silangan pa rin.

Paulo:
Kaya, nang malubos ang pagkabanas mo,
Ako ay may isang mungkahi sa iyo:
Tagolog na ingles ang panukala ko
Na wikang gamitin-du yu get mi ako?

Huwan:
Ano, mister Paul, nalalaman mo ba
Kung ano ang iyong tinuran kanina?

Paulo:
Wat is rong may pren Wan, sa nasyonal langweds
Kung ito’y gagawing Pilipinais Ingles?

Huwan:
Sa iyong sarili’y manainga ka nga,
Kung ano ang iyong dinalit na wika;
Kung ganyan, katoto, ang wikang pambansa:
Anong wika iyan-mestisong baluga?

Paulo:
Huwag kang magtawa-do yu nat anderstan
Ang ingles na wika ay pangyunibersal;
Bilang isang nesyon: kinakailangan
Na maanderstan ka ng iba pang bayan.

Ang Tagalog langweds ay pang Pi Ay lamang,
Di maikukumper sa Ingles, mister Wan;
At sa diplomatik na mga usapan,
Magagamit mo ba ang langweds mong iyan?

Huwan:
Dapat mong mabatid na ang pagkabansa
Ay makikilala sa sariling wika,
Bakit pipiliting ako’y magsalita
Ng wikang di akin-hiram at banyaga?

Paulo:
Tingnan mo nga kami-bakit ang inadap
Ay wikang mula pa sa ibayong dagat?
Tulad ng Bretanya: kami ay umunlad
Gayong wikang hiram ang aming binigkas!

Huwan:
Kung iyan ang iyong wikang sinasabi,
Wikang pinagmula’y higit na mabuti.

Paulo:
Tingnan ang Hapon sa klos dor palisi
Ang ginamit lamang ay wikang sarili;
En wat is di risolt op dat pangyayari,
Natutong sulatin ay magulong kandyi.

Huwan:
Nakakatawa ka, hindi naging hadlang
Sa bayan ng Hapon ang wikang minahal;
Ang simula”t dulo ng ganyang dahilan
Ay dala ng kanyang mga kaimbutan.

Paulo:
Kaya tingnan natin kung saan hahantong
Ang nasyonal langweds na onli por pinoy.

Huwan:
Ang nakakatulad nitong pagtatalo:
Pork tsap at hambardyer ang wikang Ingles mo;
Ang wikang Tagalog naman ay adobong
Masarap sa akin nguni’t di mo gusto.

Dapat mong malamang ang wikang pambansa
Ay kinamulatan mulang pagkabata;
Ito ay ang buhay, kaluluwa at diwa. . .
Ng pagkalahi ko sa balat ng lupa!

(Wakas)