Tuesday 5 June 2012
Pangungusap na walang paksa
Narito ang mga pangungusap na walang paksa
1. Pangungusap na pasasalamat - nangangahulugang may pangyayaring
ginawa na at kailangan lamang pasalamatan.
Halimbawa:
a. Salamat.(po)
b. Maraming salamat.(po)
2. Pangungusap na patawag - tinatawag sa pangalan ang isang tao at
nauunawaan naman ng tinatawag na siya'y hinahanap
Halimbawa:
a. Allan!
b. Korina!
3. Pangungusap na pangkalikasan - nauukol ito sa mga pangyayaring may
kinalaman sa kalikasan
Halimbawa:
a. Umuulan na.
b. Lumilindol.
4.Pangungusap na pagbati - nangangahuluganng kaharap naang taong
binabati
Halimbawa:
a. Magandang Araw.
b. Maligayang pagbati sa iyo.
5. Pangungusap na pagpaalam - nangangahulugang dati nang kausap ang
pinagpaalaman ng aalis
Halimbawa:
a. Paalam na.(po)
b. Hanggang sa muli.(po)
6. Pangungusap na pamanahon - nagsasaad ng panahon.
Halimbawa:
a. Pasko na!
b. Bertdey mo na.
7. Pangungusap na panagot sa tanong - sumasagot ito sa tanong
Halimbawa:
a. Oo.
b. Hindi.
c. Baka.
8. Pangungusap na muling pagtatanong - nangangahulugang may nauna nang
pahayag na hindi lamang ganoong narinig o naunawaan kaya ipinapauulit.
Halimbawa:
a. Saan?
b. Ano?
c. Ha?
9. Pangungusap na pautos - nangangahulugang kaharap na ng nag-uutos ang
inuutusan.
Halimbawa:
a. Lakad na.
b. Sulong!
c. Halika.
10. Pangungusap na pakiusap - pangungusap na ginagamitan ng paki at maki.
Halimbawa:
a. Pakidala nito.
b. Makikiraan.(po)
11. Pangungusap na pasukdol - pangungusap na ginagamitan ng mga katagang
kay at napaka.
Halimbawa:
a. Kaybuti mo!
b. Napakatamis nito!
12. Pangungusap na padamdam - nagsasaad ng nadarama
Halimbawa:
a. Aray!
b. Ay!
13. Pangungusap na eksistensyal - gumagamit ito ng mga katagang may
mayroon at wala.
Halimbawa:
a. May pasok ngayon.
b. Walang tao riyan.
Tayutay
Ang tayutay ay salita o isang pahayag na ginamiy upang bigyang-diin ang isang kaisipan o damdamin. Sinasadya ng pagpapahayag na gumamit ng talinghaga o di karaniwang salita o paraan ng pagpapahayag upang bigyang diin ang kaniyang saloobin.
1. Simili o Pagtutulad - di tiyak na paghahambing ng dalawang magkaibang bagay. Ginagamitan ito ng mga salitang: tulad ng, paris ng, kawangis ng, tila, sing-, sim-, magkasing-, magkasim-, at iba pa. Ito ay tinatawag naSimile sa Ingles.
Halimbawa:
1. Tila yelo sa lamig ang kamay na nenenerbyos na mang-aawit.
2. Si Menandro'y lobong nagugutom ang kahalintulad.
3. Ang kanyang kagandahan ay mistulang bituing nagninigning.
4. Ang mga tumakas ay ikinulong na parang mga sardines sa piitan.
5. Si maria na animo'y bagong pitas na rosas ay hindi napa-ibig ng mayamang dayuhan.
6. Gaya ng maamong tupa si Jun kapag nakagalitan.
2. Metapora o Pagwawangis - tiyak na paghahambing ngunit hindi na ginagamitan ng pangatnig.Nagpapahayag ito ng paghahambing na nakalapat sa mga pangalan, gawain, tawag o katangian ng bagay na inihahambing. Ito ay tinatawag na METAPHOR sa Ingles.
Halimbawa:
1. Siya'y langit na di kayang abutin nino man.
2. Ang kanyang mga kamay ay yelong dumampi sa aking pisngi.
3. Matigas na bakal ang kamao ng boksingero.
4. Ikaw na bulaklak niring dilidili.
5. Ahas siya sa grupong iyan.
3. Personipikasyon o Pagsasatao - Ginagamit ito upang bigyang-buhay, pagtaglayin ng mga katangiang pantao - talino, gawi, kilos ang mga bagay na walang buhay sa pamamagitan ng mga pananalitang nagsasaad ng kilos tulad ng pandiwa, pandiwari, at pangngalang-diwa. 'PERSONIFICATION' sa Ingles.
Halimbawa:
1. Hinalikan ako ng malamig na hangin.
2. Ang mga bituin sa langit ay kumikindat sa atin.
3. Nahiya ang buwan at nagkanlong sa ulap.
4. Sumasayaw ang mga dahon sa pag-ihip ng hangin.
5. Nagtago ang buwan sa likod ng ulap.
4. Apostrope o Pagtawag - isang panawagan o pakiusap sa isang bagay na tila ito ay isang tao.
Halimbawa:
1. O tukso! Layuan mo ako!
2. Kamatayan nasaan ka na? wakasan mo na ang aking kapighatian.
3. Araw, sumikat ka na at tuyuin ang luhang dala ng kapighatian.
4. Ulan, ulan kami'y lubayan na.
5. Oh, birheng kaibig-ibig ina naming nasa langit, Liwanagin yaring isip, nang sa layon di malihis.
6. Pagmamalabis o Hayperbole - Ito ay lagpalagpasang pagpapasidhi ng kalabisan o kakulangan ng isang tao, bagay, pangyayari, kaisipan, damdamin at iba pang katangian, kalagayan o katayuan.
Halimbawa:
1. Namuti ang kaniyang buhok kakahintay sayo.
2. Abot langit ng pagmamahal niya sa aking kaibigan.
3. BUmabaha ng dugo sa lansangan.
4. Umuulan ng dolyar kina Pilar nang dumating si Seman.
7. Panghihimig o Onomatopeya - ito ang paggamit ng mga salitang kung ano ang tunog ay siyang kahulugan.ONOMATOPOEIA sa Ingles
Halimbawa:
1. Ang lagaslas nitong batis, alatiit nitong kawayan, halumigmig nitong hangin, ay bulong ng kalikasan.
2. Himutok na umaalingawngaw sa buong gubat.
3. Humalinghing siya sa sakit ng hagupit na tinanggap.
9. Pagpapalit-saklaw o Senekdoke - isang bagay, konsepto kaisipan, isang bahagi ng kabuuan ang binabanggit.
Halimbawa:
1. Isinambulat ang order sa dibdib ng taksil.
2. Isang Rizal ang nagbuwis ng buhay alang-alang sa Inang Bayan.
3. Walang bibig ang umasa kay Romeo.
4. Hingin mo ang kaniyang kamay.
10. Paglilipat-wika o Transferred Epithet- tulad ng pagbibigay-katauhan na pinasasabagay ang mga katangiang pantao, na ginagamit ang pang-uri.
Halimbawa:
1. Patay tayo dun.
11. Tanong Retorikal - hindi ito naghihintay ng kasagutan at hindi rin nagpapahayag ng pag-aalinlangan.
Hal. May magulang bang nagtakwil sa kanyang anak?
12. Pag-uyam - mga pananalitang nangungutya sa tao o bagay sa pamamagitan ng mga salitang kapag kukunin sa tiyakan ay tila kapuri-puring mga pananalita ngunit sa tunay na kahulugan ay may bahid na pang-uyam.
Hal. Ubod siya ng gara kung lumalabas! Napakagulo naman ng bahay.
13. Talinghaga (Allegory) - isa itong salaysay ng mga kinathang pangyayari na ang hangarin ay magbigay-kahulugan sa nga mahahalagang katunayan. Ang talinghaga ay "salaysay" at kauri nito ang tinatawag na parabula (na ang karamihan ay galling kay Kristo). Isa ittong kinathang salaysay na may mga pangyayaring maaaring nangyari sa katutubong buhay ng tao, ngunit kinatha upang maglarawan ng isang aral hinggil sa kalinisan ng pamumuhay at mabuting pakikipagkapwa.
Hal. "Ang Mabuting Samaritano"
"Ang Alibughang Anak"
________________________________________
Ang tayutay ay isang sinadyang paglayo sa karaniwang paggamit ng mga salita upang madaling maunawaan, mabisa at kaakit-akit ang pagpapahayag. Nakadaragdag ito sa kalinawan, kapamagitan at kagandahan ng isang katha, pasalita man o pasulat.
Ilang Uri ng Tayutay
1. Pagtutulad (simile) - isang payak at lantad na paghahambing at karaniwang ginagamitan ng mga salita't pariralang: katulad ng, tulad ng, para ng, anaki'y, kawangis ng, gaya ng, kasing-, sing-, ga-, atbp.
Hal. Para ng halamang lumaki sa tubig,
Dahon ay nalalanta munting di madilig
-Francisco Baltazar, Florante at Laura
2. Paghahalintulad (Analohiya) - isang uring tambalan ng pagtutulad. Ipinahahayag ng paghahalintulad ang pagkamagkatulad ng isang kaugnayan sa ibang kaugnayan.
Hal. Ang tingin ng bubuyog sa bulaklak ay katulad ng damdamin ng binata sa dalaga.
3. Pagwawangis (Metapora) - isang tuwirang paghahambing na di gumagamit ng mga salitang katulad ng at iba pa, ngunit nagpapahayag ng hambingan sa pamamagitan ng paglalapat ng pangalan, tawag, katangian, o gawain ng isang bagay na inihahambing.
Hal. Ang awa ng Panginoon ay aking kuta laban sa mga dalita ng buhay.
4. Pagtatao (Personipikasyon) - tinatawag din itong pagbibigay katauhan at personipikasyon. Pahayag ito na ang mga katangian, gawi at talinong sadyang angkin lamang ng tao ay isinasalin sa mga karaniwang bagay. Nagagawa ang pagsasalin sa paggamit ng pandiwa o pangngalan.
Hal. Lumuha ang langit nang pumanaw si Ninoy Aquino.
5. Pamamalabis (Eksaherasyon) - isang pagpapahayag na lampas sa mahinahong larawan ng katotohanan sa hangaring magbigay-diin sa katotohanang pinagmamalabisan.
Hal. Bumaha ang dugo sa awayan ng mga magsasaka.
6. Pagpapalit-tawag (Metonymy) - isang pansamantalang pagpapalit ng mga pangalan ng mga bagay na magkakaugnay.
Hal. Ang anhel sa kanilang tahanan ay isang malusog na sanggol.
7. Pagpapalit-saklaw (Synecdoche) - pagbanggit sa bahagi bilang katapay ng kabuuan, o ng kabuuan bilang katapat ng bahagi.
Hal. Ang panahong ito (Mayo) ay mabulaklak.
8. Panawagan (Apostrophe) - ginagawa rito ang pakikipag-usap sa karaniwang bagay na para bang nakikipag-usap sa isang buhay na tao o isang taong parang naroon at kaharap gayong wala naman.
Hal. Diyos ko, iligtas po ninyo ang aming bayan sa masamang elemento.
9. Tanong Retorikal - hindi ito naghihintay ng kasagutan at hindi rin nagpapahayag ng pag-aalinlangan.
Hal. May magulang bang nagtakwil sa kanyang anak?
10. Pag-uyam - mga pananalitang nangungutya sa tao o bagay sa pamamagitan ng mga salitang kapag kukunin sa tiyakan ay tila kapuri-puring mga pananalita ngunit sa tunay na kahulugan ay may bahid na pang-uyam.
Hal. Ubod siya ng gara kung lumalabas! Napakagulo naman ng bahay.
11. Talinghaga (Allegory) - isa itong salaysay ng mga kinathang pangyayari na ang hangarin ay magbigay-kahulugan sa nga mahahalagang katunayan. Ang talinghaga ay "salaysay" at kauri nito ang tinatawag na parabula (na ang karamihan ay galling kay Kristo). Isa ittong kinathang salaysay na may mga pangyayaring maaaring nangyari sa katutubong buhay ng tao, ngunit kinatha upang maglarawan ng isang aral hinggil sa kalinisan ng pamumuhay at mabuting pakikipagkapwa.
Hal. "Ang Mabuting Samaritano"
"Ang Alibughang Anak"
________________________________________
TAYUTAY - ang tayutay ay salita o isang pahayag na ginagamit upang bigyan diin ang isang kaisipan o damdamin.Sinasadya ng pagpapahayag upang bigyan diin ang kanyang saloobin...",
MGA URI NG TAYUTAY
1. SIMILI o Pagtutulad - Di tiyak na paghahambing ng dalawang magkaibang bagay.Ginagamitan ito ng mga salitang:tulad,paris ng,kawangis ng,sing-,sim-,magkasing- at iba pa.
=halimbawa=
1.sasakyang parang ipu-ipo sa bilis
2.babaeng parang pagong sa bagal
3.lalakeng tila hari kung mag-utos
4.batang mukhang higante sa laki
5.aleng parang reyna kung mag-kumpas
2. METAPORA o pagwawangis - tiyak na paghahambing hindi na ginagamitan ng pangatnig.Nagpapahayag ito ng paghahabing na nakalapat sa mga pangalan,gawain,tawag o katangian ng bagay na inihahambing.
=halimbawa=
1.ipu-ipong sasakyan
2.babaeng pagong
3.batang higante
4.perlas na ngipin
5.ting-ting n balerina
6.palasyong bahay
7.kutis porselana
8.paraisong lugar
3. PERSONIPIKASYON o pagtatao - Ginagamit i2 upang bigyang-buhay,pagtaglayin ng mga katangiang pantaong-tilino,gawi,kilos ang mga bagay na walang buhay sa pamamagitan ng mga pananalitang nagsasaad ng kilos tulad ng pandiwa at pangngalang-diwa.
=halimbawa=
1.tik-tak ng orasan ay nag hahabulan
2.masayang umihip ang hanging amihan
3.hayu't nagagalit ang araw sa silanga
4.ang nagtatampong aso,tingnan mo't malungkot
5.batong nagkalat sa mga lansangan ay mgasasaktan kung tinatapakan
________________________________________
Mga Uri ng Tayutay
• Simili o Pagtutulad - di tiyak na paghahambing ng dalawang magkaibang bagay. Ginagamitan ito ng mga salitang: tulad ng, paris ng, kawangis ng, tila, sing-, sim-, magkasing-, magkasim-, at iba pa. Ito ay tinatawag na Simile sa Ingles.
• Metapora o Pagwawangis - tiyak na paghahambing ngunit hindi na ginagamitan ng pangatnig.Nagpapahayag ito ng paghahambing na nakalapat sa mga pangalan, gawain, tawag o katangian ng bagay na inihahambing. Ito ay tinatawag na METAPHOR sa Ingles.
• Personipikasyon o Pagtatao - Ginagamit ito upang bigyang-buhay, pagtaglayin ng mga katangiang pantao - talino, gawi, kilos ang mga bagay na walang buhay sa pamamagitan ng mga pananalitang nagsasaad ng kilos tulad ng pandiwa, pandiwari, at pangngalang-diwa. 'PERSONIFICATION' sa Ingles.
• Apostrope o Pagtawag - isang panawagan o pakiusap sa isang bagay na tila ito ay isang tao.
• Pag-uulit
• ** Aliterasyon - Ang unang titik o unang pantig ay pare-pareho.
o Anapora - Pag-uulit ng isang salitang nasa unahan ng isang pahayag o ng isang sugnay.
o Anadiplosis - Paggamit ng salita sa unahan at sa hulihan ng pahayag o sugnay.
o Epipora - Pag-uulit naman ito ng isang salita sa hulihan ng sunud-sunod na taludtod.
o Empanodos o Pabalik na Pag-uulit - Pag-uulit nang pagbaliktad ng mga pahayag.
o Katapora - Paggamit ng isang salita na kadalasang panghalip na tumutukoy sa isang salita o parirala na binanggit sa hulihan.
• Pagmamalabis o Hayperbole - Ito ay lagpalagpasang pagpapasidhi ng kalabisan o kakulangan ng isang tao, bagay, pangyayari, kaisipan, damdamin at iba pang katangian, kalagayan o katayuan.
• Panghihimig o Onomatopeya - ito ang paggamit ng mga salitang kung ano ang tunog ay siyang kahulugan. ONOMATOPOEIA sa Ingles.
• Pag-uyam - Isang uri ng ironya na ipinapahiwatig ang nais iparating sa huli. Madalas itong nakakasakit ng damdamin.
• Senekdoke o Pagpapalit-saklaw - isang bagay, konsepto kaisipan, isang bahagi ng kabuuan ang binabanggit.
• Paglilipat-wika - tulad ng pagbibigay-katauhan na pinasasabagay ang mga katangiang pantao, na ginagamit ang pang-uri.
• Balintuna - isang uri ng ironya na hindi ipinapahiwatig ang nais sabihin sa huli.
• Pasukdol - pataas na paghahanay ng mga salita o kaisipan ayon sa kahalagahan nito mula sa pinakamababa patungo sa pinakamataas na antas.
• Pagtanggi o Litotes - gumagamit ng katagang "hindi" na nagbabadya ng pagsalungat o di-pagsang-ayon. Ito'y may himig na pagkukunwari, isang kabaligtaran ng ibig sabihin.
Blangko Berso
Berso Blangko
ito ay isang uri ng tula na may sukat na labindalawa ngunit walang tugmaan ang mga taludturan
Berso Blangko
Unti-unting hinihipan ng plawta ang kalyadong puso
Hayagang iniuukit ang melodiyang nauulinigan
Isinisilid sa basyo ng tinta ang luhang nakikita
Ang bawat kulay, ang bawat himno, ang bawat indayog ay ako.
Itinangay ng maragasang linya ang siphayo
Itinutuwid nito ang baluktot na paningin
Ang larawang namasdan ang nagtilip sa basag na bukas
Ang bawat linya, ang bawat kurba, ang bawat alon ay ako.
Isang daluyong ng kulay ang umakay sa liwanag
Nabanaagan ng hapung-hapong mga mata ang pagsilay ng kahapon
Sumilay ang rikit ng bukas sa mapusyaw na araw
Ang bawat kulay, ang bawat pagpinta, ang bawat rikit ay ako.
Naulinigan ng murang katawan ang himig ng paglaya
Inililipad ng bawat nota ang tulo ng luhang itinatago
Itinaboyng awit ang isang delubyong nanuot sa isp
Ang bawat nota, ang bawat awit, ang bawat melodiya ay ako.
Sa pagsaliw ng isip sa titik, lumabas ang ikinukubling bugso
Iwinaksi nito ang litanya ng matinding pagdurusa
Sa patuloy na paghahabi ng talumpati, nmaglaho ang apoy
Ang bawat titik, ang bawat parirala, ang bawat pangungusap ay ako.
Sa saliw ng gitara, lumukso ang aking mga selula
Nadama ng buong katawan ang indayog ng paglaya
Isinuko ang buong kalamnan sa sumpa ng tugtugin
Ang bawat indayog, ang bawat indak, ang bawat imbay ay ako.
Ako ang bawat obrang lulunas sa pagdarahop
Ako ang bawat inadak at musika na kikitil sa siphayo
Ako ang pariralang kukumpleto sa naghihintay na tala
Ako ang berso ng paglipad na hihilom sa sugat sa paglaban.
ALAALA ng mga NAIWAN
ni Jose Lacaba
Si Bantay na asong hari na ng tapang
Tigasin, ang maton ng sangkaasuhan,
Ngayon ay narito sa aming bakuran,
Hindi gumagalaw, matigas na't patay.
Marami ang galit kay Bantay, alam ko.
Una na'y ang kanyang mga kapwa-asong
Sa away ay lagging sugatan at talo.
Pero marami ring galit na tao -
Mga kinahulan, tinakot, hinabol,
Mga nasaksakan ng ilang iniksiyon.
Ako man, madalas, galit sa asong iyan -
Ang tigas ng ulo, di mapagsabihan.
Ang tingin ko ngayon sa ayos ng bangkay,
matapang na lason yata ang pumatay -
walang dugo't sugat; wala kahit latay.
Pataksil pinawi ang tapang ni Bantay.
Sapagkat si Bantay, aso naman namin,
Sa aming looban ko siya inilibing.
Pero para sa kanya'y walang dalangin,
Ni walang hagulgol na handog ang hangin.
PAGSUSURI
Malawakang Pagtanaw
May kasabihan tayo sa wikang Ingles na "A dog is a man's best friend". Ang mga aso ay madaling turuan, malambing at masunurin kumpara sa mga pusa at higit sa lahat, pinagtatanggol nila ang kanilang mga amo sa sinumang umatake o umaway dito. Gaya ni Saver na natampok sa balita nang maraming beses dahil sa marami niyang kakayahan na hindi karaniwan sa ibang aso. Marami na ring pelikula tulad ng "Lassie" at "Homeward Bound" kung saan ang bidang karakter ay mga aso. Kaya naman marami sa atin ang gustong magkaroon ng kaibigang aso na magbabantay sa atin. Ngunit paano kung ang asong inaasahan mong magbabantay at magtatanggol sa iyo ay siya pang magdudulot ng perwisyo sa buhay mo? Kaya mo bang lumuha sa oras na siya'y mamatay? O paiiralin mo pa rin ang iyong galit sa kanya? Gaano mo kaya kamahal ang iyong alagang aso
Ito marahil ang naramdaman ng may-akda na si Jose Lacaba nang isulat niya ang kanyang tulang "Alaala ng mga Naiwan". Ang tulang ito ay tungkol sa pagkamatay ng asong si Bantay na siyang pinakasiga sa lahat ng aso sa kanilang lugar. Dahil dito galit sa kanya ang mga kapwa niya aso. Pati mga tao ay galit sa kanya sapagkat siya'y nananahol, nananakot, at nanghahabol. Marami na rin siyang nakagat na tao kaya naman pati amo niya ay galit na sa kanya. Kaya noong siya'y namatay, inilibing lang siya sa bakuran ng kanyang amo ngunit walang inalay na dalangin ni pumatak na luha para sa kanya.
Pagtatalakay
Ang tulang ito ay isang elihiya o dalitlumbay at nauuri na tulang pandamdamin o liriko. Ito ay nagpapahayag ng damdamin at saloobin ng persona sa tula tungkol sa pagkamatay ng kanyang asong si Bantay. Ito ay isang blanko bersong tula na may sukat na lalabindalawahin ngunit walang tugmaan ang mga taludturan.
Galit ang damdaming ipinahahayag ng persona sa tula. Hinanakit dahil sa perwisyong nagawa ng asong si Bantay noong siya ay buhay pa. Ngunit ito ay nagpapahayag din ng pagkaawa sapagkat inilibing pa rin si Bantay sa bakuran ng kanyang amo kahit hindi siya naging mabait at masunurin.
Gumamit ng guni-guning naglalarawan ang makata upang pukawin ang imahinasyon ng mambabasa. Inilarawan niya nang mabuti ang ayos ng bangkay ni Bantay upang maisip ng mga mambabasa ang biswal na imahe na nais ipakita ng may-akda. Ang guni-guning naglalarawan ay nakapaloob sa una at pang-apat na saknong.
Hindi pormal ang ginamit na pananalita sa tula. Gumamit ito ng mga salitang kanto tulad ng maton at latay. Gumamit din ng mga tayutay sa tula tulad ng "wala kahit latay", "ni walang hagulgol na handog ang hangin" na isang halimbawa ng pagmamalabis at pagtatao.
Ang tulang ito ay nagpapahayag ng saloobin ng amo sa kanyang aso na maaari rin namang iimplika sa saloobin ng tao sa kapwa niya tao. May kasabihan tayo sa wikang ingles na "forgive and forget" o magpatawad at kalimutan na ang naging away o hindi pagkakaunawaan. Madali itong sabihin ngunit mahirap gawin. Madalas nating marinig sa mga kakilala natin ang linyang ito "papatawarin ko siya pero mahirap kalimutan ang nagawa niya". Marami nang magkaibigan ang nag-away at nagkabati ngunit hindi pa rin nabalik sa dati nilang pagsasamahan. Ito ay dahil halos natural na sa tao ang magtanim ng sama ng loob. Marahil ito ang malalim na pagpapakahulugan ng tula. Na ang mga tao, magpatawad man, hindi pa rin nakalilimot sa nagawang kasalanan sa kanila kaya nabubuo ang galit at hinanakit sa kapwa tao. Napakasakit din isipin na kahit patay na ang nakagawa ng kasalanan ay hindi pa rin makayang magpatawad ng lubusan.
DALOY
Sa kabila ng lahat,
Nagpatuloy pa rin ang lakad
Hinayaang dumampi ang init ng araw
Hinayaang mapagod ang binti
Hinayaang magunahan ang mga paa
Hindi kasalanan ang pagiisa
Banal lang ang naniniwala
Baliw lang ang gumagawa
Sa dulo’y mapapawi din ang uhaw
Dahil tulad mo hindi tumitigil ang daloy ng tubig
Kailanan ng Pang-uri
Kailanan ng Pang-uri
a. Isahan
Karaniwang
payak ang pang-uri at nagpapakilala sa tulong
ng pamilang
ng isa, mga panghalip na isahan at ng panandang
ang at si.
Halimbawa:
Isang masipag na magwawalis si Mang Tasyo.
b. Dalawahan
Nakikilala ito sa pang-uring
pamilang na dalawa: sa paggamit
ng unlaping magsing-,
magka-, magkasing-, at ng iba pang
unlaping
kapwa, kambal, at iba pa.
Halimbawa:
Kapwa masipag ang mag-asawang Tomas at Nena.
c. Maramihan
Ginagamitan ito ng panandang
pangmaramihan tulad ng:
mga; ng pang-uring pamilang na maramihan tulad ng tatlo,
sampu, sandaan at iba pa; at ng pang-uring inuulit ang unang
pantig ng salitang ugat tulad
ng magaganda, ang yayaman, at
iba pa.
Halimbawa:
Himbing na himbing pa ang mga taga-baryo.
Ang dami-dami ng
kalat sa labas ng bakuran ni Aling Iska.
Pang-uring Pamilang
Ang mga pang-uring pamilang ay ang mga
sumusunod:
1. Patakaran - ito ay ang karaniwang paraan ng pagbilang.
Halimbawa:
Sampung mag-aaral ang tumanggap ng paghanga.
Sanlibong punongkahoy ang itinanim ng mga magsasaka.
2. Panunuran nagsasaad ng ayos o pagkakasunud-sunod ng mga tao o bagay.
Halimbawa:
Siya ay ikalawang humingi ng tulong.
Ako ay ikalima sa hanay.
3. Patakda - ito ay nagsasaad ng tiyak o hustong bilang.
Halimbawa:
Sasampung piso ang natira sa pera niya.
Si Teresa ay nag-iisang anak.
4. Pahalaga - ito ay tumuturing sa halaga ng isang bagay.
Halimbawa:
Tiglilimampiso ang bili ko sa mga aklat na ito.
Mamera ngayon ang halaga ng mga bayabas.
5. Pamahagi - nagsasaad ng pagbabahagi ng isang kabuuan.
Halimbawa:
Kalahatiang ibinigay ko sa kanyang buwanang sahud.
Kunin mo ang ikatlo ng pizza.
6. Palansak - nagsasaad ng maramihan o minsanang bagay.
Halimbawa:
Daang-libong piso ang pinuhunan ko sa kalakal.
Ang sasakyang ito ay may upuang pandalawahan.
1. Patakaran - ito ay ang karaniwang paraan ng pagbilang.
Halimbawa:
Sampung mag-aaral ang tumanggap ng paghanga.
Sanlibong punongkahoy ang itinanim ng mga magsasaka.
2. Panunuran nagsasaad ng ayos o pagkakasunud-sunod ng mga tao o bagay.
Halimbawa:
Siya ay ikalawang humingi ng tulong.
Ako ay ikalima sa hanay.
3. Patakda - ito ay nagsasaad ng tiyak o hustong bilang.
Halimbawa:
Sasampung piso ang natira sa pera niya.
Si Teresa ay nag-iisang anak.
4. Pahalaga - ito ay tumuturing sa halaga ng isang bagay.
Halimbawa:
Tiglilimampiso ang bili ko sa mga aklat na ito.
Mamera ngayon ang halaga ng mga bayabas.
5. Pamahagi - nagsasaad ng pagbabahagi ng isang kabuuan.
Halimbawa:
Kalahatiang ibinigay ko sa kanyang buwanang sahud.
Kunin mo ang ikatlo ng pizza.
6. Palansak - nagsasaad ng maramihan o minsanang bagay.
Halimbawa:
Daang-libong piso ang pinuhunan ko sa kalakal.
Ang sasakyang ito ay may upuang pandalawahan.
Ponema
Ponema
Ponema - ang pinakamaliit na unit ng makabuluhang
tunog.
0Ang
pag-aaral ng ponema ay binubuo ng segmental at
suprasegmental.
Segmental
= ay ang tunay na tunog at ang bawat tunog ay
kinakatawanan
ng isang titik sa ating alpabeto.
Suprasegmental = ay ang pag-aaral ng ng diin (Stress), tono
(tune), haba (lengthening)
at hinto
(Juncture).
Sa pakikipagtalastasan, matutukoy
natin ang kahulugan, layunin o intensyon ng pahayag o ng nagsasalita sa
pamamagitan ng mga ponemang suprasegmental o ng mga haba, diin, tono at
hintosa pagbibigkas at pagsasalita.
1. Haba
* ito ay ang pagbigkas nang
mahaba sa patinig (a, e, i, o, u ) ng bawat
pantig.
* maaaring gumamit ng simbolong
tuldok (. ) para sa pagkilala sa haba.
* mga halimbawa
ng salita:
bu.kas
= nangangahulugang susunod na araw
bukas
= hindi sarado
2. Diin
*tumutukoy ito sa lakas ng pagbigkas s isangpantig ng
salitng
binibigkas.
*maaring gamitin sa pagkilala ng pantig na may diin ang
malaking titik.
*Mga halimbawa ng salita:
BU:hay
= kapalaran ng tao
bu:HAY
= humihinga pa
LA:mang
= natatangi
la:MANG
= nakahihigit; nangunguna
3. Tono
* nagpalilinaw ng mensahe o intensyong nais ipabatid sa
kausap
* Tulad ng pag-awit, sa pagsasalita ay may mababa,
katamtaman at
mataas na tono.
* maaaring gamitin ang blg. 1 sa mababa, blg. 2 sa katamtaman
at blg.
3 sa mataas.
* halimbawa ng salita:
Kahapon
= 213, pag-aalinlangan
Kahapon
= 231, pagpapatibay
talaga
= 213, pag-aalinlangan
talaga
= 231,
pagpapatibay
4. Hinto
*ito ay ang saglit na pagtigil sa pagsasalita upang higit na
maging
malinaw ang mensahe.
*maaring gumamit ng simbolo kuwit( , ), dalawang guhit na
pahilis ( // )
o gitling ( - )
* mga halimbawa ng salita:
Hindi,
siya ang kababata ko.
Hindi
siya ang kababata ko.
Subscribe to:
Posts (Atom)